Planirana izgradnja na području Dubrovačke Republike
Autorica
Marija Planić-Lončarić
Urednik
Tonko Maroević
Uredništvo
Biserka Tadić, Tonko Maroević, Krešimir Tadić
Fotograf
Krešimir Tadić
Arhitektonski nacrti
Ivan Tenšek
Grafičko oblikovanje
Mihajlo Arsovski
Izdavač
Institut za povijest umjetnosti, Zagreb, 1980.
Nakladnička cjelina
Studije i monografije Instituta za povijest umjetnosti, knjiga 1
Materijalni opis
181 str.; 1 presavijeni list (tlocrt); ilustr.; 24 cm
ISBN: –
-
Na širem području istočne obale Jadrana izgrađuje se u razdoblju srednjeg vijeka cijeli niz novih gradskih naselja, odnosno vrši se regulacija izgradnje. U toj skupini urbanističkih zahvata posebno su zanimljivi oni kod kojih se može zapaziti provedba čvrstog plana podjele površina. Taj plan kod nekih naselja znači oživljavanje antičkog rastera (npr. Zadar, Poreč), dok se kod drugih radi o ranom tipu srednjovjekovnog planiranja (Korčula, Dubrovnik, Ston, Cres itd.).
U slučaju Dubrovnika postoje pisani dokumenti o pojedinim planskim zahvatima iz 1272. i 1296. g. Te odredbe (koje su ušle u „statut“ grada) kao i analiza tkiva u „burgusu“ Dubrovnika, neposredno ispod stijena na kojima se razvijao stari „civitas“, govore o jednoj fazi izgradnje koja je prethodila velikim regulacijama, a koja se nikako ne bi mogla nazvati spontanom. Izgradnja većih i manjih površina, omeđenih pravilnim rasterom ulica, podvrgnuta je određenom redu. Spomenute površine se sastoje od zatvorenih jezgri s više ili manje prostranim unutarnjim dvorištem. Analiza prostora ovih jezgri pokazuje da Dubrovnik planirajući novija naselja svog šireg područja, a prije sveg Pelješac (Ston, Mali Ston, Potomje) kombinira pravilne ulične mreže sa zatvorenim jezgrama. Ovi prostori mogu se odrediti kao „dvorovi“ (corte, courtis), bez obzira na nestalnu terminologiju, kojom se oni u srednjem vijeku obilježavaju, jer je zparavo riječ o skupu stambenih i gospodarskih objekata izgrađenih oko središnjeg slobodnog prostora – dvorišta. Stanovnici i vlasnici takvih prostora pripadaju gradskom sloju, vezanom uz zemljoradnju.
Iako tokom 13. i 14. st. kod izgradnje gradskih površina prevladavaju aglomeracije zatvorenih jezgri, već u toj fazi otpočinje i izgradnja nizova „samostalnih“ kuća, što se nastavlja kroz cijelo 15. st. Ulični raster je opet pravilan, no tkivo je sada sastavljeno od niza jedinica, jednostavnih stambenih objekata. Takav objekt se više ne izgrađuje uz povšinu unutarnjeg dvorišta, nego samo uz liniju ulice. Osim Dubrovnika i pojedinih dijelova Pelješca, taj tip izgradnje susrećemo u graničarskim naseljima, kakva su npr. Tumba-Gojak kod Brgata, u zbjegovima, kao što su Molunt i Cavtat, te u zapadnom predgrađu Grada, na Pilama. Stanovnici ovih dijelova su izjednačeni kolonisti, graničar ili „pravo“ gradsko stanovništvo, koje se prvenstveno bavi obrtom i trgovinom.
Stambena arhitektura ovih dijelova najčešće je „tipska“ tj. objekti su izgrađeni na jednako velikim parcelama, imaju slično organiziran unutarnji prostor i često jednako riješenu fasadu.
Prethodna faza, međutim, pokazuje raspon koji odgovara hijerarhiji objekata, izgrađenih unutar zatvorene jezgre. Tako u tim dijelovima postoje objekti malih dimenzija u unutrašnjosti jezgre, uz zatvoreno dvorište, ali isto tako i veliki i visoki objekti na liniji ulice. U najranijoj fazi izgradnje ovi objekti su vjerojatno bili utvrđeni („kuća-kula“).
Sve ovo dokazuje, ne samo izuzetnu vrijednost planskih zahvata Dubrovnika, kao jakog, razvijenog urbanog centra unutar svog područja, nego i određenu samostalnost u organiziranju prostora.
Marija Planić-Lončarić (iz uvoda)
Sadržaj
7
Uvod
9
I – Planirana izgradnja na području Dubrovačke Republike
9
„Jadranska grupa“
17
Dubrovnik
33
Ston
63
Mali Ston
77
Broce
79
Pelješac
97
Tumba - Grobnik
101
Cavtat
113
Molunat
117
Pile
121
II – Stambena arhitektura planiranih naselja dubrovačkog područja
121
Uvod
127
Ston
153
Mali Ston
161
Pelješac
167
Cavtat
175
Zaključak
-
Rasprodano.